Δήμητρα και Περσεφόνη

 ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ

Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ

Εκεί που φύτρωνε φλησκούνι και άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.

Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο τελεστήριο
τώρα πετάνε τ’ αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο παν να δουν διυλιστήριο.

Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.

Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς. 

                                                                   Νίκος Γκάτσος

  φλησκούνι και άγρια μέντα: αρωματικά φυτά
  μύστες: αυτοί που μυούσαν στα Ελευσίνια μυστήρια
  ελάσματα: μεταλλικές πλάκες

 Ο ΜΥΘΟΣ

Η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Στην εικόνα το τέθριππο με το θεϊκό ζευγάρι καλπάζει προς τον Κάτω Κόσμο. Η Εκάτη μπροστά τους φωτίζει το δρόμο και ο Ερμής πίσω τους ακολουθεί. Το αγγείο στο οποίο είναι ζωγραφισμένη αυτή η σκηνή χρονολογείται γύρω στο 360-350 π.Χ. και βρίσκεται στο Λονδίνο στο British Museum.

Όταν ο πλούτωνας έκλεψε την Περσεφόνη, η μητέρα της, η θεά Δήμητρα, έτρεξε ανήσυχη παντού, για να τη βρει.
Δέκα ολόκληρες μέρες γεμάτη αγωνία και λύπη έτρεχε, ρωτούσε και προσπαθούσε να μάθει ποιος θεός ή ποιος άνθρωπος έκλεψε την κόρη της. Αλλά κανείς δεν της έδωσε την πληροφορία που ζητούσε.
Κάποια μέρα ο βασιλιάς ήλιος τη λυπήθηκε και της εξήγησε τι είχε γίνει. Αυτός ήξερε την αλήθεια, γιατί τα βλέπει όλα από ψηλά που βρίσκεται.
Η Δήμητρα θύμωσε πολύ και πιο πολύ με το Δία που επέτρεψε να συμβεί κάτι τέτοιο και δεν επέστρεψε στο Όλυμπο. Μεταμορφώθηκε σε γριά και άρχισε να περιπλανιέται στις πόλεις.
Έφτασε λοιπόν στην Ελευσίνα της Αττικής και κάθισε να ξεκουραστεί κάτω από τον ίσκιο μιας ελιάς που βρισκόταν δίπλα σ' ένα πηγάδι.
Μετά από λίγο έφτασαν οι κόρες του βασιλιά της πόλης Κελεού για να πάρουν νερό από το πηγάδι,  απόρησαν πώς βρέθηκε εκεί μονάχη.
Η θεά δε δυσκολεύτηκε να σκαρώσει ένα ολόκληρο παραμύθι: ήταν τάχα από την Κρήτη και την έλεγαν Δωσώ. Ήρθαν κουρσάροι και την άρπαξαν πάνω στο καράβι τους για να την πουλήσουν στα ξένα.Καθώς άραξαν στα μέρη του Λαυρίου, εκείνη ξέφυγε και πήρε το δρόμο χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει.
__ Έτσι με το καλό κοπέλες μου, να χαρείτε άντρα και παιδιά, λυπηθείτε με και φέρτε με στους γονείς σας. Στα χρόνια που έφτασα ξέρω και μικρά παιδιά να μεγαλώνω και το σπίτι να συγυρίζω και τις νέες γυναίκες να προσέχω, όταν κάθονται στον αργαλειό.
Πραγματικά όταν η βασίλισσα Μετάνειρα μαθαίνει από τις κόρες της για τη γερόντισσα που αντάμωσαν, τις στέλνει πίσω να τη φωνάξουν. Την κράτησε στο παλάτι και της ανέθεσε την ανατροφή του γιου της Δημοφώντα που είχε γεννηθεί πριν λίγους μήνες.
Η Δήμητρα αγάπησε το μωρό αλλά και ήθελε να ανταποδώσει την αγάπη που δέχτηκε στο παλάτι,γι' αυτό σκέφτηκε να το κάνει αθάνατο. Το τάιζε αμβροσία αντί για γάλα και κάθε βράδυ το έβαζε πάνω από τις φλόγες του τζακιού για να καεί κάθε θνητό του στοιχείο και να γίνει αγέραστος και αθάνατος άνθρωπος.
Οι γονείς του είχαν να το λένε, πόσο απίστευτα γρήγορα μεγάλωνε ο γιος τους. Μια νύχτα όμως, η Μετάνειρα έτυχε να δει τη Δήμητρα που έβαζε το μωρό στη φωτιά και έμπηξε τις φωνές, θαρρώντας πως η ξένη γυναίκα ήθελε να το κάψει.
Ακούγοντας τις διαμαρτυρίες της η θεά θύμωσε κι έβγαλε αμέσως το παιδί από τη φωτιά.
__ Ανόητοι άνθρωποι, που δεν ξέρετε να ξεχωρίσετε πότε σας έρχεται το καλό και πότε το κακό. Ορκίζομαι πως ο γιος σας θα γινόταν αθάνατος. Τώρα που μουχάλασες τα μάγια θα μείνει θνητός. τον κράτησα όμως στα χέρια και κοιμήθηκε στην αγκαλιά μου, γι' αυτό θα ζήσει τιμημένος. Είμαι η θεά Δήμητρα και θέλω να μου χτίσετε ένα μεγάλο ναό και βωμό κοντά στην πόλη σας και τις γιορτές που θα κάνετε θα τις ορίσω εγώ.
Η θεά πετάει από πάνω της τη μάσκα των γηρατειών και προβάλλει με όλη της τη μεγαλοσύνη, ξανθή πανέμορφη, πανύψηλη, σκορπίζει γύρω της θεία μοσκοβολιά καιλούζει με φως το παλάτι.Καθώς φεύγει τους αφήνει όλους με κομμένη τη λαλιά.
Ο Κελεός μαζεύει το λαό της Ελευσίνας που δεν αργεί να χτίσει το ναό και το βωμό στο σημείο που του είχε υποδείξει η θεά.
Αποσύρθηκε λοιπόν στο ναό της και θρηνούσε το χαμό της κόρης της και η γη έπαψε να βλασταίνει και οι άνθρωποι απειλούνταν με αφανισμό. Βλέποντας αυτά ο Δίας έστειλε τον Ερμή στον Άδη ζητώντας από τον Πλούτωνα να επιτρέψει την άνοδο της Περσεφόνης στη γη για να ηρεμήσει η Δήμητρα.Ο Άδης την έστειλε αφού πρώτα της έδωσε να φάει καρπό ροδιού για να εξασφαλίσει την επιστροφή της.
Η Κόρη συνάντησε την μητέρα στην Ελευσίνα, όμως μόλις η Δήμητρα αντιλήφθηκε ότι η κόρη της έφαγε τον καρπό κατάλαβε ότι δε μπορεί να την κρατήσει για πάντα κοντά της. Τη λύση έδωσε η Ρέα (μητέρα του Δια, του Άδη και της Δήμητρας) μέσω της οποίας έγινε συμβιβασμός ανάμεσα στους θεούς και αποφάσισαν ότι η Περσεφόνη θα περνούσε το 1/3 του χρόνου με τον σύζυγο της Άδη και τα 2/3 στον Όλυμπο με την μητέρα της.
Έτσι πείστηκε και η Δήμητρα να γυρίσει στον Όλυμπο και μόλις βγήκε από τον ναό που είχε κλειστεί, η γη άνθισε και η Δήμητρα έδειξε στους άρχοντες της πόλης τον τρόπο με τον οποίο ήθελε να την λατρεύουν...
Όταν λοιπόν βρίσκεται στη γη, η φύση όλη, χαίρεται πολύ.Τα δέντρα ανθίζουν, τα φύλλα ξαναβγαίνουν. Όταν βρίσκεται στον Άδη, η φύση λυπάται πολύ. Τα δέντρα μένουν γυμνά, χωρίς φύλλα στα κλαδιά. ́Ετσι έγιναν οι τέσσερις εποχές του χρόνου. Όταν η Περσεφόνη μένει στη
γη έχουμε την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Όταν φεύγει στον ́Αδη, έρχεται ο χειμώνας.
Ο μύθος της Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης είναι αλληγορικός – όπως εξάλλου και οι περισσότεροι μύθοι – και αναφέρεται στην αναγέννηση της βλάστησης, μετά το «θάνατό» της κατά τη διάρκεια του χειμώνα, καθώς και τηναιώνια λαχτάρα του ανθρώπου για την αθανασία.
Ο μύθος της Περσεφόνης είναι ένας από τους πολλούς μύθους που υπάρχουν στον κόσμο για την εναλλαγή των εποχών στη γη. Ένας από τους τόπους όπου ο μύθος αυτός ήταν ιδιαίτερα σημαντικός είναι η Ελευσίνα όπου στο παρελθόν πραγματοποιούνταν τα "ελευσίνια μυστήρια", τελετές αφιερωμένες στον αποχωρισμό της Δήμητρας από την κόρη της την Περσεφόνη και στην κάθοδο της
Περσεφόνης στον Άδη.

Οι θεοί των νεκρών αλλά και της ζωοδότρας γης ο Πλούτωνας και η Περσεφόνη κάθονται στο θρόνο   τους. (470-460 π. Χ. Ρήγιο Καλαβρίας Museo Nationale)

                                   

Η ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ








 Σήμερα η Ελευσίνα είναι μια βιομηχανική πόλη της δυτικής Αττικής, που απέχει 23 χλμ. από την Αθήνα. Υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Αττικής. Ο επισκέπτης της περιοχής δεν μπορεί να φανταστεί το ένδοξο παρελθόν της πόλης, καθώς οι βιομηχανίες που εδρεύουν στην περιοχή έχουν αλλοιώσει τη φυσιογνωμία της. Κι όμως εδώ άκμασε μια σπουδαία πόλη, η ιστορία της οποίας είναι πλούσια σε γεγονότα και μυθολογικές αφηγήσεις.

Η πόλη ιδρύθηκε την 2η χιλιετία π.Χ. και αναπτύχθηκε την μυκηναϊκή εποχή σε μια ισχυρά οχυρωμένη πόλη, κυρίως λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής της θέσης. Από τότε στην περιοχή λατρεύονταν η Δήμητρα, ως θέα της φύσης, της άνοιξης και της γεωργίας. Τον 8ο αιώνα π.Χ. το ιερό της απέκτησε πανελλήνιο χαρακτήρα. Τα Ελευσίνια μυστήρια που γίνονταν προς τιμήν της θεάς, καλύπτονταν από μυστικισμό και έτσι ακόμη και σήμερα γνωρίζουμε λίγα πράγματα σχετικά με τη λατρεία τηςΔήμητρας, η οποία διήρκεσε 15 αιώνες με χιλιάδες μυημένους. Τα μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια άρχιζαν στην Ελευσίνα, από όπου ξεκινούσε μια εντυπωσιακή πομπή που κατευθυνόταν προς την Αθήνα. Επικεφαλής της πομπής ήταν η ιέρεια της ναού της Δήμητρας. Τα μυστήρια τέλειωναν με τελετές προς τιμήν των νεκρών. Τα Ελευσίνια μυστήρια καταργήθηκαν τον 4ο μ.Χ. αιώνα από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδόσιο.


πηγές:1) Ελληνική Μυθολογία Ι. Θ. Κακριδή 2ος τόμος
          2) http://19dim-irakl.ira.sch.gr/comenius/persephoni/oefialtistispersefonis.pdf